Артық салмағы бар адамдар COVID-19-бен екі есе ауыр зардап шегетіні және 50 пайызға жиірек қазаға ұшырайтыны белгілі. Бұл механикалық себептерге байланысты болуы мүмкін: үлкен май массасы ақырын өкпенің төменгі бөлігін басып, науқастардың толықтай тыныс алуына жол бермейді. Сонымен қатар семіздікке ие адамдардың қаны тым қою болғандықтан, тромбтардың пайда болуына бейім келеді.

Майлы тіннің қоршаған ағзадағы тепе-теңдікті бұза алатын гормондарды қалыптастыруға қабілетті екенін айта кеткен жөн. Яғни, майлы тін өте белсенді. Бұл созылмалы қабынуды тудырып, цитокиндер деп аталатын иммундық молекулалардың түзілуімен көрініп, өз кезегінде олар сау тіндерді бұзып, қабындыруды тудыру мүмкін. Нәтижесінде, қант диабеті, гипертония және де онымен байланысты аурулардың өрбуі мүмкін. Ал олар COVID-19-бен аурушаңдығы мен өлім-жітімнің негізгі қауіп факторларын тудыратыны белгілі.

Сондай-ақ, артық салмағы бар адамдарда қалыпты салмақтағы адамдарға қарағанда коронавирус қанда 5 күн ұзағырақ циркуляцияланатыны анықталған. Майлы тін коронавирусқа арналған өзіндік резервуар секілді . Сонымен COVID-19-ға қарсы жасалып жатқан вакциналар семіздікке шалдыққан адамдарға қалыпты салмақтағы адамдарға қарағанда тиімділігі аз болуы мүмкін деп айтуға негіз бар. Мұның бәрі артық салмақпен күресу – коронавирустық инфекцияның қаупін азайтудың маңызды шарты екенін көрсетеді.

Салмақты тұрақты бақылауға қалай қол жеткізуге болады?

Менің ойымша, салмақты қалпына келтірудің тез әрі физиологиялық әдісі – интервалды ашығу болып табылады. Кейінгі мақалаларда біз салмақты басқарудың ұзақ мерзімді және тұрақты әдісі – интуитівті тамақтануға назар аударатын боламыз.

Интервалды ашығуда бір тәулік ішінде 14-16 сағат тамақ ішуге рұқсат етілмейді, тек 8 сағат аралығында ғана. Көбіне мен мына үлгіні ұсынамын: таңертеңгі ас 07.00-де және түскі асты сағат 15.00-ге дейін, одан кейін келесі таңға дейін 16 сағат бойы тамақ қабылдамайсыз. Яғни, сіз кешкі асты ішпейсіз. Тағы да бір үлгі бар, ол таңғы астан бас тарту, түскі ас 13.00-ге, ал кешкі ас 20.00-ге дейін.

16 сағаттық ашығу кезеңіндегі уақытта нәрлі тамақ ішуге, сондай-ақ құнарлы сұйықтыққа тиым салынады. Алайда, суды шектеусіз ішуге болады.

8 сағаттық тамақтану кезеңіндегі уақытта пайдалы тағамдармен тамақтанған маңызды. Негізінен бұл жемістер, көкністер, құс пен балық еті сияқты майсыз ет, сүт өнімдері, соның ішінде ашыған сүт өнімдері болғаны дұрыс. Фаст-фуд пен тәтті сусындардан бас тарту маңызды.

Интервалды ашығу қалай жүреді? Әдетте, біздің ағзамыз қуаттың негізгі көзі ретінде тағамдық глюкозаны пайдаланады. Глюкозаны жою ұйқы безінің гормоны – инсулиннің көмегімен жүреді, бұл сонымен бірге майлы тіндердің, әсересе іш қуысында жиналуына ықпал етеді.

Біз ашыққан кезде ағзамыз қуат көзі ретінде майлы тінді қолдануға мәжбүр болады. Тиісінше қажетсіз болғаннан инсулиннің өндірілуі азаяды. Дәрігерлер кетоз деп атайтын жағдай дамиды. Осы механизмнің арқасында белдің көлемінің кішіреюінен басқа қан қысымы мен қандағы холестерин деңгейі төмендейді.

Интервалды ашығу қабынуды және де ағзадағы жасушалар мен тіндерді зақымдайтын, бос радикалдар деп аталатын улы молекулалардың өрбуін кемітеді. Осының арқасында қатерлі ісік пен басқа да аурулардың даму қаупі төмендейді. Интервалды ашығу зақымдалған немесе ескірген ағза тіндерінің жаңаруына ықпал етеді. Ал бұл белсенді ұзақ өмір сүру үшін маңызды.

Ең бастысы, ол сіз үшін үйлесімді болатын интервалды ашығу нұсқасын таңдау. Мысалы, кейбіреулер кешкі астың орнына таңғы астан бас тартқысы келуі мүмкін немесе керісінше. Одан бөлек, 10 сағаттық ашығумен бастап, аралықты біртіндеп 12-14 сағатқа дейін көбейтіп, оны 16 сағатқа дейін жеткізуге де болады.

Егер қандай да бір себептерге байланысты бұлай істеуге мүмкіндік болмаса, онда ешқандай да алаңдауға орын жоқ. Қысқа үзілістен соң жаңа кезеңмен бастауға болады. Біздіңң ешқайсымыз да мінсіз емеспіз. Оңтайлы денсаулыққа жету жолында біздің барлығымыз өз ағзамызға көңіл аударғанымыз абзал.

Салмақты интервалды ашығудың көмегімен қалыпқа келтіріп, мен айтып жүрген интуитивті тамақтануға ауысуға болады. Бұл салмақты тұрақты бақылау мен денсаулықты жақсартудың ұзақ мерзімді жолы болып табылады.

Алмаз Шарман, медицина ғылымының профессоры.

Басқа да пайдалы медициналық ақпараттарды anamed.kz сайтынан оқи аласыз.