Бостон балалар ауруханасында зерттеуші Кара Эббелинг және оның әріптестері үш түрлі диетаны салыстырды (майлылығы төмен, көмірсулылығы төмен немесе төменгі гликемикалық диеталар), осылардың қайсысы арықтағаннан кейін салмақ түсіп кетудің алдын алатытын және денсаулыққа қауіпсіз болатындығын тексеріп көрді. Денеге салмақ жиналу бейімділігі ағзадағы метаболизмнің деңгейіне байланысты болады: адам ағзасындағы колория қанша аз қорытылса (метаболизм процестерінің қарқыны төмендесе) диетамен және физикалық белсенділікпен жойылған салмақ соншалықты тез жиналады.

Зерттеуге 18-40 жас аралығындағы 21 адам қатысты. Үш ай бойы олар төмен калориялы диетаны (құрамында көмірсулардың 45 пайызы, майдың 30 пайызы және ақуыздардың 25 пайызы бар)ұстанып, дене салмағының 10-15 пайызын тқмендеткен. Бір айдан кейін қатысушыларға үш түрлі диеталар ұсынылды:

1) №1 диета: майлылығы төмен. 20 пайыз май, 60 пайыз көмірсу және 20 пайыз ақуыз. Тамақтану дәнді дақылдарға, жемістерге және көкөністерге бағытталған, сондай-ақ майлы ет, май, жаңғақ және басқа да майлы тағамдарды тұтынуды азайтылды;

2) №2 диета: көмірсулары төмен. Ол Аткинс рационына негізделген 10 пайыз көмірсу, 30 пайыз ақуыз және 60 пайыз май. Бұл диета көмірсулардың, әсіресе нан, күріш, макарон, картоп, нан өнімдері және крахмалы көкөністердің аз тұтынылуына негізделген, сондай-ақ сиыр , балық , тауық еттері, жұмыртқа, ірімшік және кейбір жемістер мен көкөністерді тұтынуды арттырды;

3) № 3 диета: төменгі гликемиялық индексімен - Жерорта теңізі диетасына ұқсас көмірсулардың 40 пайызы, майдың 40 пайызы және ақуыздардың 20 пайызы тұтынылады. Диета сұлы және қоңыр күріш, майсыз ет (мысалы, балық), жемістер мен көкөністер, бұршақтар және залалсыз майлар (зәйтүн майы және жаңғақтар) сияқты тұтас дәнді дақылдардан тұрады. Диета жеңіл көмірсуларға негізделген, «Сникерс» секілді шоколадты тағамдарды, жеңіл сіңімді, тәтті көмірсуларды жояды.

Зерттеуге қатысқандар негізгі метаболизмнің деңгейін өлшеді (орган дененің физиологиялық функцияларын ұстап қалу қанша калория), организмнің жалпы энергия шығыны, қандағы гормондардың деңгейі, инсулин сезімталдығы, жүрек-қан тамырлары ауруларының қауіптілігіне байланысты майдың метаболизмі (холестерин және триглицеридтер) және қабыну белгілері.

Майлылығы аз диетаға қарағанда көмірсулылығы төмен диетада адам ағзасы көбірек нәрлілікті қорытады екен, яғни, күніне орта есеппен 325 калорияны еркін қорыта алады. Дегенмен, мұндай тамақтану кезінде күйзеліс, гормонының (кортизол) және С-реактивті ақуыздың төмендеуі, басқа да қабынудың белгілері және жүрек-қантамыр ауруларының даму факторының қаупі артуы мүмкін. Британдық Медицина журналында жарияланған тағы бір зерттеуде, зерттеушілер, карбонаты төменгі Аткинс рационындағы әйелдердің басқа әйелдермен салыстырғанда жүрек-қан тамырлары ауруларының даму қаупі жоғарылайтынын (28% жоғары) растаған.

Төменгі гликемикалық диета ұстаған адамдар майлылығы аз диетаға қарағанда күніне 150 калориядан артық қорытады екен. Бұл жүрек-қантамырлар жүйесіне кері әсерін тигізбей бір сағаттық қалыпты жаттығуға тең деген сөз. Майлылығы аз диетаны ұстайтын адамдар калориялардың ең аз мөлшерін қорытады, сондай-ақ оларда триглицерид деңгейі жоғарылайды және жоғары тығыздықтағы липопротеин деңгейін төмендейді – атеросклероздан қорғайтын «жақсы холестерин» болып саналады.

Бостон балалар ауруханасында теңдестірілген тамақтану және семіздікті алдын алу орталығының директоры Дэвид Людвигдтің айтуы бойынша, салмақ түсіру және жүрек-қан тамырлары ауруларының алдын алу үшін диетадан аулақ болу керек, бұл майлар немесе көмірсулар секілді кез келген маңызды қоректік заттарды қабылдауды шектейді. Ақ нан, ақ күріш, ас дәндерінің, тәтті тағамдар мен қант концентрациясы сияқты қан қант деңгейлерін көтеретін, сіңімді көмірсулардың мөлшерін азайтуға көңіл бөлу керек. Мұндай секірулер аранды аштырады, оның салдарынан ми осы қалауды азайту үшін калория іздейді. Сондай-ақ, калорияларды шектеу метаболизм процесінің өзгеруіне майдың резервтері түрінде және, тиісінше, дене салмағына сай калорияларды жинақтауға ден қою керек.

«Метаболиялық тұрғыдан кейбір калориялар басқа адамдардан айтарлықтай ерекшеленеді. Ағзаға түсетін калориялардың түрі оның ішінде пайда болатын калория мөлшеріне байланысты» ,- дейді дәрігер Дэвид Людвиг.

Доктор Людвиг төмен гликемиялық индексі бар диетаның «ортаңғы жер» екенін айтады. Ол негізгі қоректік заттардың жеткізілуін айтарлықтай шектемейді, бірақ оңтайлы салмақты ұстап тұруға қажетті жоғары сапалы қоректік заттардың кең ауқымын қамтиды.

Материалды медицина профессоры Алмаз Шарман дайындады.

Тегтер: Медицина Денсаулық